Eten en drinken kunnen het welzijn verhogen – over geluk in de zorg – Zorgboodschap magazine
Hoe kun je eten en drinken bij laten dragen aan welzijn, plezier en geluksmomenten voor mensen die zorgafhankelijk zijn? Daar heeft Lisette Bossert – haar bedrijf heet Bossert Kookwerken – zich in verdiept. Ze ondersteunt de zorg (somatiek, PG, revalidatie en gehandicaptenzorg) middels workshops en sessies. En ja, er is veel te winnen, zo wordt al snel duidelijk als we haar op 7 mei in haar woning te Rosmalen in de late ochtend spreken. Aardbeientaartjes en koffie op tafel. Schuifpui op met daarachter een kruidentuin uitgelicht door een felle zon.
“Een mooi opgemaakt bord is leuk”, zegt ze “maar na tien minuten is je bord leeg en wat moet je dan met die andere 23 uur en 50 minuten van de dag? Hoe kun je eten en drinken inzetten om het leefplezier van bewoners te vergroten? Dan gaat het over dingen als: voel ik me verbonden met de mensen om me heen, kan ik mijn eigen keuzes maken en ben ik nog van nut? Dat maakt mensen gelukkig.
Lekker bezig zijn
Lekker bezig zijn met eten. Appeltje schillen, koken, het maakt wat los. Bossert ervaart het keer op keer. “Die ene vrouw die nooit wat doet, helpt je ineens met aardappelen schillen. Door dingen te laten zien komt er reactie. Als je vraagt: mevrouw Jansen doet u mee met aardappelen schillen? Krijg je waarschijnlijk geen respons. Voor veel mensen met dementie is gesproken tekst ingewikkeld. Maar als je gaat zitten en je begint te schillen is de kans groot dat mensen mee gaan doen. Als ze dat willen tenminste, want ik sta op het standpunt dat niets moet en alles mag.
De rol van de leidinggevenden (teamcoach, locatie-manager, bestuurder) is bij dit alles doorslaggevend. Als de teamcoach er niets in ziet, gaat er doorgaans ook niets gebeuren, zegt Bossert. “En als de teamcoach niet wordt ondersteund door de locatie-manager, werkt het ook niet. Als je eten en drinken belangrijk wilt maken, vraagt dat om een plan, om enthousiasme. Het is hard werken. Maar als je er eenmaal mee aan de slag gaat, maak je veel los. Laatst waren we aan het koken met verse producten op een revalidatieafdeling. De ene medewerker na de andere kwam kijken. Goh wat leuk. Wat zijn jullie aan het doen? Waarom doen jullie dit? Zo kun je de bal aan het rollen brengen.
Pan op stand 1
De tips en suggesties rollen over tafel. De volgende gaat over het opwarmen van maaltijden. Regenereren in een oven is mogelijk, maar je kunt ook een pan op stand 1 op je inductiepit zetten om zo het vlees warm te maken. “Met als gevolg dat het lekker gaat ruiken. En als je dan nog vijf minuten extra hebt, kun je een uitje bakken en dan het vlees erbij doen.”
Om toe te voegen: “Bewoners en medewerkers genieten daarvan. Als iets lekker ruikt zie je aan de gezichten van mensen dat ze ontspannen. Dat is de beste motivatie om het de volgende keer weer op die manier te doen. En het vergt nauwelijks extra tijd. Ik probeer om met kleine aanpassingen grote verschillen te creëren.
Alles vers bereiden is leuk, maar als dat niet lukt, moet je gaan zoeken naar aanpassingen die wel haalbaar zijn. Een schaal appelmoes of een salade op tafel zetten, kan soelaas bieden. “Of doe één keer in de week iets leuks. Vraag of kinderen of partners die bewoners bezoeken of ze een keer in de zoveel tijd samen appelmoes of soep willen bereiden. Velen vinden het hartstikke leuk om dat te doen, maar je moet het wel even in gang zetten.
Maak het leuk, maak het gezellig, adviseert ze. “Ik vraag wel eens aan zorgmedewerkers hoe een gezellig etentje er bij hen thuis uitziet. Schalen op tafel, kaarsjes, sfeervolle muziek, zeggen ze. En hoe doe je het in de zorg? vraag ik. We scheppen het bord vol in de keuken, want dat werkt efficiënt, verneem ik dan. Zouden ze dat zelf willen als ze straks 85 zijn en in de zorg wonen? Nee dus. Daar laat ik ze over nadenken.
Groente verstoppen
Familieleden die samen met individuele bewoners iets gaan bereiden, het is bijna altijd een garantie voor succes. Bossert deed dat jarenlang samen met haar moeder, ze overleed vorig jaar, die aan dementie leed. Het leidde tot actie, herkenning en gesprekken. “Gewoon doen. Het werkt.”
Bossert werkt in de gehandicaptenzorg ook met medewerkers die werkzaam zijn op afdelingen voor jongeren. Die houden vaak niet van groenten, die ze uit oogpunt van gezondheid eigenlijk wel moeten eten. “Groente kun je verstoppen zodat cliënten niet in de gaten hebben dat ze groente eten. Ik gebruik groente bijvoorbeeld als bindmiddel in de saus. Aangezien ze saus vaak wel lekker vinden, krijgen ze alsnog groente binnen.”
Onderhoudsarme kruidentuin
Ze is voorstander van de onderhoudsarme kruidentuin in de zorg. Elke zorginstelling zou er een moeten hebben, een tuin met kruiden die je plant in de vollegrond en waar je vervolgens niets meer aan hoeft te doen. “Alleen maar plukken. Soorten zoals laurierblad, peterselie, bieslook, salie, oregano en lavas (maggikruid) lenen zich hiervoor. ” Bossert staat op en komt terug met vers geplukte lavas. “Fantastisch voor de de groentesoep, super duurzaam zo’n kruidentuin. En je kunt bewoners weer iets laten doen wat gespreksstof oplevert.”
Het gesprek komt op zuur. In de letterlijke betekenis van het woord. Zuur opent de smaakpapillen. Je gaat er beter door proeven en eten, zegt Bossert. “Een glaasje jus d’orange voor het eten wekt de eetlust op. Piccalilly werkt goed bij stamppot. Een augurkje of atjar wekken eveneens de eetlust op. Ook die brengen nauwelijks werk met zich mee. Het vraagt alleen bewustzijn van de medewerkers. Ik draag daar graag mijn steentje aan bij.”
Dit interview verscheen in het zomermagazine 2024 van Zorgboodschap. Met prachtige fotografie van Wiep Van Apeldoorn en Jaap de Graaf verwerkte mijn woorden tot dit passende verhaal.