kruisbessen
Kroezels, stekelbessen of klapbessen
Siertuinen zijn niet echt aan mij besteed, ik ben namelijk dol op planten, struiken en bomen waar ik van kan oogsten. Ik zal even mijn tuin beschrijven; in mijn achtertuin staan twee grote moestuin bakken van ieder ongeveer 4m², daarin teel ik mijn favoriete groenten zoals snijbiet, spekbonen, wortels, bieten en courgette. Daarnaast beschik ik over een heuse glazen kas van maar liefst 1m², in die kas koester ik vanaf het voorjaar mijn zaailingen die op een later moment de moestuin in gaan en er staan een paar fruitbomen; mirabellen, peren en hazelnoten. In de voortuin groeit een kweeappel, een appelboom (die het maar niet wil doen) en een heel stel zacht fruit struiken: rode bessen, witte bessen, zwarte bessen, frambozen en twee struiken met kruisbessen. Die kruisbessen die ken je misschien nog wel, ze worden ook wel kroezels, stekelbessen of klapbessen genoemd. Het zijn de planten waarvan de takken als een soort stekelige tentakels een serieus gevaar vormen voor je ongeschonden kuiten. Die gemene stekels, die verdraag ik het hele jaar omdat ik weet dat ik ergens in juli de vruchten mag plukken en die maken veel goed.
Mijn kruisbessen zijn, eenmaal rijp, dof rood van kleur. Ze hebben een stevige schil en zijn tegelijkertijd zoet, zuur en kruidig van smaak. Die combinatie van smaken maakt dat ik ze onweerstaanbaar lekker vind en ze het liefst al plukkend op eet.
Superfoods uit eigen tuin
Mensen met moestuinen hebben vaak nog wel één of meer kruisbessenstruiken in hun tuin staan. Het is ook geen veeleisende plant, een droge grond, het liefst een half-zonnige standplaats en na de oogst snoei je de takken terug, dat is alles wat de kruisbes vraagt. Commercieel worden ze helaas nog maar op hele kleine schaal verbouwd, waarschijnlijk zijn ze niet interessant genoeg meer voor de handel. Eigenlijk is dat jammer want als je de gezondheidseigenschappen van de kruisbes er op na leest zou hij niet misstaan tussen het rijtje superfoods. Ik noem even wat voedingswaarden van dat kleine besje op: ze bevatten veel vitamine A, C en E en veel mineralen zoals kalium, fosfor, calcium en ijzer. Het zurige sap van de kruisbes zou koortsverlagend werken, ontgift de lever en werkt hartversterkend.
Kruisbessen in de keuken
In de jaren vijftig en werd de kruisbes nog veelvuldig gebruikt. In elk standaard kookboek stonden wel één of meer recepten met kruisbessen. Kruisbessenjam, kom ik bijvoorbeeld tegen, waarbij als smaakmaker een tak vlierbloesem werd toegevoegd of kruisbessenmoes een nagerecht van gekookte en gezeefde kruisbessen, gezoet met suiker en gebonden met ei of aardappelmeel. Maar ook kruisbes-taarten en -vlaaien zie ik voorbij komen.
Het lezen van al die lekkere kruisbes-recepten doen me watertanden en ik haast me met mijn schaaltje bessen naar de keuken. Wil je zelf aan de slag met kruisbessen, ik heb twee recepten voor je: compote van kruisbessen en aardbeien en kruisbessentaartjes.
Deze column is eerder gepubliceerd in het Brabants Dagblad.